Ramazan’da ittihad, arz’da İttihad-ı İslam
Bizleri yeni bir sayıda buluşturan Allah’a hamd ederiz. O Allah ki bizi yine bir Ramazan ayında bir araya getirdi. Oruç’un manevi atmosferinde ruhlarımızın inkişafını rahmetiyle kuşattı. Bu vesileyle okuyucularımızın ve İslam coğrafyasının Ramazan-ı Şerif’ini hayırlıyor, bu yıl uzun bir aradan sonra ilk defa aynı günde başlayan Ramazan ile “ittihad” sağlanmış olmasını büyük memnuniyetle karşılıyor ve bunu rahmete bağlıyoruz. Bu sayımızda, son aylarda garip bir hâl alan “İslamcılık” tartışmalarına “asli nazariyesinden” bakarak geniş yer ayırdık. Zira, İslamsız “İslam” ve İslam’dan bihaber “İslamcılık” türedi. Avrupa’nın 1870’li yıllardan itibaren bu coğrafyadan duymaya başladığı ve sömürge haline getirdiği İslam toprakları arttıkça “korktuğu”, İslam milletlerine “genelgeler” göndererek bu yaklaşımdan uzak durulmasını “emrettiği” bir kavramdır İslamcılık (Panislamizm). Ancak “İslamcılık” köküne atfedilen “islam ruhu, islam birliği, ittihad-ı islam” kavramının, XIX. yüzyılda yaşanan fiziksel ayrışmaları bütünleştirmekten çok, bir fıkhi açılım olduğu gerçeğinden habersiz olursak, çok sonraları siyasal bir içerik yüklenen “İttihad-ı İslam” kavramını anlamamış oluruz. Bu sayımızda Prof. Dr. Mustafa Öztürk, Prof. Dr. Ergün Yıldırım, Abdurrahman Dilipak, Mehmet Şevket Eygi, Servet Hocaoğulları, Serkan Yorgancılar, Burak Yılmaz; ittihad-ı islam kavramının tarihsel gelişiminden, güncel açılımına, özgün ve bir o kadar da yeni başlıklar açarak, yazılarını kaleme aldılar. Bu yeni başlıkların, mevcut tartışmayı sağlıklı bir zemine oturtacağına inanıyoruz. İşin bir de tarihsel boyutu var. İttihâd-ı İslâm kavramı ilk defa Nâmık Kemal tarafından Hürriyet gazetesinin 10 Mayıs 1869 tarihli sayısında kullanılmış, ardından Yeni Osmanlılar’ın diğer yayın organlarında ve özellikle Basîret gazetesinde tartışılmaya başlanmıştır. Batı literatüründe İttihâd-ı İslâm’ın karşılığı olarak görülen “panislâmizm” tabiri ise ilk defa 1875’li yıllarda kullanılmıştır. Kavram daha sonra Franz von Werner’in 1877’de yayımladığı Turkische Skizzen’de yer almış, 1881’den itibaren Gabriel Charmes tarafından Revue de Deux Mondes’de kullanılmış, Charmes ayrıca bu başlığın bulunduğu bir de kitap neşretmişti. Batı literatüründeki kavram, dönemin pancermenizm, panslavizm gibi akımlarından hareketle, daha çok olumsuz anlamda ve müslümanlarca Batı’ya karşı organize edilen tehlikeli bir “askerî teşkilâtlanma” olarak tanımlandı.
***
Sebîlürreşad mecmuası 1908’den başlayarak Devlet-i Ali Osmani’nin “dağılmaması” üzerinden başlayan, ancak bugün İslam milletlerinin “birliği ve beraberliği” anlamına gelen İttihad-ı İslâm fikrinin tavizsiz savunucusudur. İttihad-ı İslâm, bu coğrafyanın “korkutucu” gücü değil, ıslah edici, buhranlarımızdan kurtarıcı yolu ve güzergahıdır. 1017. Sayımızın yeni açılımlara vesile olması temennisiyle okurlarımıza arz ediyoruz.
