Van şehri öyle bir türbe,
İçinde hatıralarım...
Vazgeçemiyorum, tövbe
Ben bir garip türbedârım...
VAN, Anadolu’nun en eski yerleşim alanlarından biri. Doğu Anadolu Bölgesi’nin en büyük kapalı havzası olan Van Gölü çevresinde, toprakların sulak ve verimli oluşu, gölün iklimi ılımanlaştırması gibi nedenlerle, çok eski çağlardan beri yerleşim yerleri kurulmuş, uygarlıklar gelişmiştir.
Asur kaynaklarında bahçeli, ağaçlıklı bir yer olarak anlatılmaktadır. Önemli ana yollar üzerinde bulunduğu için siyasi bir merkez olmuş ve çabuk gelişmiştir. Ayrıca yollar üzerinde dağ, yamaç ve geçitlerde çeşitli kalelerin bulunması şehrin önemini artırmıştır.
VAN’ın tarihine, tarihi eserlerine, sözlü folklor ve kültür varlıklarına ilişkin elinizdeki bu eser, geçmiş yıllara ait yoğun bir ağız ve folklor derleme, araştırma çalışmaları sonucu ortaya çıkmıştır.
Geçmiş zaman içinde VAN ağzının yavaş yavaş değiştiği, kullanılan kelime, atasözü, deyim, dua, beddua ve benzerlerinin zamanla unutulduğu veya hiç kullanılmadığı görülmüştür. Yeni yaşam şartları; okul, kitap, radyo, televizyon, bilgisayar gibi teknolojik gelişmeler ve imkânlar; göç ve sanayileşme gibi sosyal ve ekonomik gelişmeler nedeniyle, yüzyıllardır bozulmadan kalmış ağız yapısı ve folklor özellikleri hızla bozulmaya ve kaybolmaya başlamıştır. Bu çalışma; VAN’ın tarihi ve coğrafi özelliklerinin yanı sıra kaybolmaya başlayan bu ağız ve folklor özelliklerini yazıya geçirmek, hiç olmazsa yazılı olarak korumak amacıyla yapılmıştır.
Her ne kadar VAN son yıllarda hızlı bir değişim geçirse de, elinizdeki kitap bu değişimle birlikte kaybolması istenen yaşayan canlı bir kültürün Arşiv belgesi olma niteliğinde. Geçmişin izini sürerek, gelecek nesillerimize aktarılma çabası…
İnsanlar doğup büyüdükleri, yaşayıp alıştıkları yerden kopamazlar. Hangi sebeple olursa olsun ayrı düştüklerinde özlemini duyarlar. Bizler de bu hasreti daha çok hissedenlerdeniz. Bu araştırma, hasreti giderebilirse ya da artırırsa mutluluk duyacağım.
Hıfsullah Altaçlı
